Bijna de helft van de Nederlandse bedrijven weet niet hoe ze tijdens de coronacrisis met het vakantiedagenbeleid om moeten gaan. Er bestaat grote angst dat werknemers ineens allemaal tegelijk hun vakantiedagen opnemen als de grenzen weer opengaan.
Dit blijkt uit onderzoek van consultancybedrijf Willis Towers Watson. Er is een groeiend berg vakantiedagen ontstaan nu grenzen gesloten zijn, en campings en vakantieparken hun deuren gesloten moesten houden. De meivakantie en het lange Hemelvaart- en Pinksterweekend zijn door corona in het water gevallen. Werkgevers zijn bang dat medewerkers straks allemaal tegelijk hun overschot aan vakantiedagen gaan opnemen zodra overheden daarvoor groen licht geven. Als alle medewerkers tegelijk op vakantie gaan, kan dit de continuïteit in gevaar brengen. Werkgevers kunnen werknemers niet wettelijk dwingen om gespreid vakantiedagen op te nemen. Er zal dus overlegd moeten worden.
Er is een maximum aan het aantal verlofdagen dat kan worden meegenomen naar een volgend jaar, maar samen met de Nederlandse overheid wordt gekeken of deze grens verschoven kan worden. Volgens Willis Towers Watson overwegen bedrijven ook vakantiedagen terug te kopen van werknemers. Maar niet elke onderneming heeft voldoende geld in kas om dit ook daadwerkelijk te doen. Los daarvan zien werkgevers de noodzaak van vakantie voor medewerkers om weer op te laden. Het onderzoeksbureau raadt werkgevers aan hun medewerkers te stimuleren deze zomer vooral vakantiedagen op te nemen, ook al is vrij reizen nog niet toegestaan.
Uit de Grote Vakantie-enquête van het blad Binnenlands Bestuur blijkt dat driekwart van de (rijks)ambtenaren er niet over peinst om vakantiedagen in te leveren, zoals dat bijvoorbeeld in Denemarken gebeurt. Daar nemen ambtenaren vakantiedagen op in de periode dat ze in verband met corona noodgedwongen op afstand werk(t)en. Slechts 7 procent van de Nederlandse ambtenaren zou zich eventueel in een dergelijk plan kunnen vinden, 76 procent reageert ronduit negatief. Van het verplicht opnemen van vakantiedagen in de zomermaanden is in de publieke sector niet of nauwelijks sprake. Slechts een kleine 4 procent van de respondenten geeft aan dat de werkgever dat wel eist. Dat is buiten de wet. De werkgever kan het vragen, erover in overleg gaan met de ambtenaar, maar die is niet verplicht zo’n verzoek in te willigen.
De werknemer doet er goed aan niet stug door te werken. Alleen ‘s avonds op tijd stoppen met werken en de weekenden gebruiken om te ontspannen is niet genoeg om op te laden. ‘Je hebt zowel weekenden als vrije dagen nodig om uit te rusten’, zegt arbeids- en organisatiepsycholoog doctor Jessica de Bloom van de Rijksuniversiteit Groningen. Ze deed onderzoek naar de effecten van vakantie op het welbevinden en de gezondheid van werkenden en schreef het boek De kunst van het vakantievieren (2012).
‘Het is natuurlijk lastig te onderzoeken wat de gevolgen zijn van nooit vrij nemen, want je kunt moeilijk mensen verbieden om vakantie te nemen. Maar in de Verenigde Staten mogen werkgevers helemaal zelf bepalen hoeveel vrije dagen werknemers hebben. Daar zien we dat mensen meer risico lopen op hart- en vaatziekten als ze lange tijd geen vrij nemen.
Volgens De Bloom zijn werknemers na een vakantie niet per se beter in hun werk, maar zijn ze wel meer geneigd om nét een tandje extra bij te zetten. ‘Ook als je niet vrij neemt doe je nog wel gewoon je werk, maar die extra dingen, een collega helpen bijvoorbeeld of een luisterend oor bieden, daar beknibbel je op als je gestrest bent. Wie zich uitgerust voelt, is leuker en aardiger en vertoont meer extra-role gedrag’, zegt ze. (Gedrag dat vaak van belang is voor de samenhang in een organisatie, maar niet valt onder de functie-omschrijving, red.)
De stress van iedere ochtend op tijd op tijd op werk komen, je haasten, in de file staan of in een propvolle trein, is dan misschien weggevallen voor thuiswerkers, onderschat niet hoe vermoeiend de huidige situatie is, vindt De Bloom. ‘Vooral werknemers met kleine kinderen worden extra belast, maar ook zorgen over dierbaren en de angst voor het coronavirus hebben impact op je leven. Gun jezelf daarom rust tussendoor.’
Doe vooral iets wat jijzelf leuk vindt, zegt arbeids- en organisatiepsycholoog Jessica de Bloom. Het maakt niet uit of dat lezen, sporten of in de zon liggen is. ‘Het is wel belangrijk dat je een herstelervaring hebt’, legt ze uit. Er zijn verschillende ingrediënten om zo’n herstelervaring te bereiken. Neem afstand van je werk en doe iets ontspannends, maar wel iets dat ook uitdagend is. Ook betekenisvolle ervaringen kunnen helpen om tot rust te komen, net als iets doen waar je een saamhorigheidsgevoel van krijgt. Ook dat je autonomie hebt en dus zelf kunt bepalen wat je gaat doen, is belangrijk voor een herstelervaring. Lukt het je niet goed afstand te nemen van je werk nu je vakantie viert op je nieuwe kantoor? De Bloom tipt: ‘Berg dan al je werkspullen helemaal op. Zelf de-installeer ik altijd de app van mijn mailbox als ik vrij ben'.
Dat kan natuurlijk. In principe kan niemand je verplichten om vakantiedagen op te nemen. Maar de (wettelijke) vakantiedagen verlopen wel na anderhalf jaar, dus op 1 juli 2021. Voor bovenwettelijke vakantiedagen geldt dat die maximaal vijf jaar meegenomen kunnen worden.
Vakantiedagen uit laten betalen kan niet zomaar. Wettelijke vakantiedagen die je niet hebt opgenomen, kunnen alleen aan het einde van een contract worden uitbetaald. Bovenwettelijke vakantiedagen mag je door de werkgever laten afkopen. De werkgever moet hier wel akkoord mee gaan, de werknemer en werkgever kunnen elkaar hier niet toe verplichten
Terug